Ses ve Özellikleri

Sesin Özellikleri

Maddelerin titreşimin sonucunda oluşmuş olan etrafa dalga halinde yayılabilen enerji türüdür.

• Yayılabilmesi için maddesel ortamın bulunması gerekir.
• Dalga halinde her yöne yayılmaktadır.
• Madde yoğunluğu arttığı zaman ses hızı artmaktadır.
• Ses boşlukta yayılmamaktadır.
• Sesin havada olan sürati ise 340 m/sn’dir.

Yağmurlu günde ilk önce yıldırım ışığı görülmektedir. Daha sonrasındaysa gök gürültüsü duymaktayız. Bu olayın nedeni ışığın hızıyla sesin hızından yaklaşık olarak 880,000 kat daha fazla olduğundan kaynaklanmaktadır. Işık bir saniye içerisinde 300,000,000 metre ilerlemeye devam ediyorken ses yalnızca 340 metre ilerleyebilmektedir.

Bu duruma göre;

Sesin yayılma hızıyla maddenin taneciklerinde olan hareketlilik ve taneciklerin arasında oluşan boşluk belirlenmektedir. Sesin madde üstünde yayılma hızı, ortamın sıcaklığı ile maddenin yoğunluğuna bağlı olmaktadır.

Sıcaklık

Sıcaklığı yüksek olan madde tanecikleri, sıcaklığı düşük olan taneciklere göre daha çok hareketli olmaktadır. Bundan dolayı ses dalgaları daha hareketlidir ve daha hızlı ilerlemektedir.

Ortamın Yoğunluğu

Titreşimleri aktarıp taneciklerin arasındaki mesafe ne kadar kısaysa aktarım da bir o kadar hızlı gerçekleşmektedir. Ses katılarda en hızlı olurken en yavaş gazlarda yayılmaktadır. Boşlukta titreşimi aktarabilecek herhangi bir madde bulunmadığından ses yayılamaz.

Ses Enerjisi

Ses enerji türü olup farklı enerji türlerine dönüşebilmektedir.

Sesin enerji olduğuna kanıt;

• Şiddetli ses ile camın kırılması
• Opera sanatçısının bardağı kırması
• Böbrek taşını ses dalgaları ile kırılması

Sesin Yayılması

• Titreşmiş olan maddeler sesi oluşturmaktadır.
• Oluşmuş olan sesler dalga şeklinde yayılmakta.
• Ses dalgaları durgun olan suya atılmış olan taşın oluşturmuş olduğu dalgalara benzetilebilmektedir.
• Ses dalgasının enerjileri vardır. Bu enerji ise etrafa yayılmaktadır.
• Kulağımızla duyamadığımız sesler bulunmaktadır.
• Ses boşluk kısmında yayılmaz.
• Ses yalnızca maddesel olan ortamda yayılmaktadır.
• Ses en hızlı katılardan sonrasında sıvılarda en yavaş gazlar ile yayılmaktadır.

Sesin Katı, Sıvı ve Gazlarda Yayılmasına Örnekler

• Ses katı, sıvı ve gazlarda yayılır.
• Sesin yayılması en hızlı katıda sonra sıvı ve en sonda gazlarda olmaktadır.

Sesin yayılmasıyla alakalı örnek aşağıdadır;

Sesin Katılar da Yayılması

Sesin Duvardan Geçişi

Yan dairenizde yaşayan komşunuzun sesini illaki duymuşsunuzdur. Sesin duvardan geçmesi katı maddelerin içerisinde yayılmış olduğunu göstermektedir.

Tren Rayındaki Sesler

Tren rayına kulağı dayadığınız zaman trenin sesini çok rahat bir şekilde duyabilirsiniz.

Plastik Bardaktan Telefon Deneyi

İki plastik bardağın ortasından delinip ip ile birbirine bağlanmaktadır. İp üstünden sesin yayılması sağlanır. Ağzımızdan çıkmış olan ses plastik bardağa çarpmaktadır. Bardaktan ip ile iletilmiş olan ses diğer bardakta tekrardan sese dönüşmektedir. Bu durumdaysa bardak ve ipten sesin iletimi sağlanır.

Sıraya Başımızı Koyarak Kalemle Sıraya Vurma

Kulağımızı sıraya dayayıp kalem veya herhangi bir cisim ile sıraya vurduğumuz anda sesi duyabilmekteyiz. O esnada oluşmuş olan ses kulağın içindeymiş gibi hissedilir. Burada oluşmuş olan ses daha iyi iletimi yapılmıştır.

Sesin Sıvıda Yayılması

Su İçerisinde Yer alan Yunus ve Balinanın Haberleşmesi

Suda yaşayabilen canlılardan bazılarının çıkarmış oldukları sesler haberleşmedir. Yunus ve balina bu tarzda haberleşen canlılar içerisine girmektedir.

Su İçerisinde Vurulan Taşların İşitilmesi

Su içinde yüzüyorken suyun içerisine başınızı sokarak iki elimiz ile suyun içinde taşı birbirine vurduğunuzda taşların sesini duymaktayız.

Gemilerde Kullanılan Sonar Cihazı

Gemi içerisinde yer alan sonar cihazı sesin yansımasından faydalanılıp yapılmış.

Denizde Yüzen Taşıtların Motor Sesini Suyun içindeyken Duyarız

Deniz içerisindeki dalgıçlar suyun üstüne çalışan motorun oluşturmuş oldukları sesi duyabilirler.

Sesin Gazlarda Yayılması

Hava ortamı içerisinde farklı sesler duyabilmekteyiz. Duymuş olduğumuz sesler sesin havada yayılabildiğini göstermektedir.

Konuşmaları Duymamız

İnsanların konuşmaları da sesin havada yayılmasıyla gerçekleşir.

Televizyon ve Radyo Hoparlöründen Çıkan Sesler

Hoparlörden çıkmış olan sesler ilk önce hoparlördeki kağıdı titreştirmektedir. Bu kağıttaki hareket sonucunda hava içerisindeki tanecikler titreşime geçer. Bu şekilde de oluşmuş olan ses dalgaları hava aracılığıyla kulağımıza kadar gelmektedir.

Yıldırım ve Şimşek Olayı

Gökyüzünde şimşek ya da yıldırım oluştuğu zaman ses her tarafa yayılmaktadır. Bu seslerinde yayılması hava yoluyla olmaktadır.

Sokakta Oluşan Gürültü

Sokakta çalışan iş makinesinin gürültüsü eve kadar gelir.

Sesin Ortamlar Arası Yayılması

Sokaktaki otomobilin çıkarmış olduğu ses odamızda bize gelene kadar ilk önce hava ortamında yayılmaktadır. Cam ortamdan geçip tekrar hava ortamına geçtikten sonra kulağımıza ulaşır. Su içinde birbirine vurulan taşlar ilk olarak sıvı ortamda yayılmakta. Daha sonrasında gaz ortamında yayılıp kulağa ulaşmaktadır.

Ses Hangi Ortamda Yayılmaz

• Ses boşluk kısmında yayılmaz.
• Uzayda meydana gelmiş olan patlamaların sesini duyamamaktayız.
• Havası boşaltılan ortamlarda ses tekrardan yayılmaz.
• Sesin Farklı Ortamlarda Farklı Duyulması

Farklı Çıkabilen Sesler

• Farklı cisimlerin çıkarmış olduğu seslerde farklı olur. Örnek olarak sınıfın içerisinde yürüyen öğrencilerin ayakkabısı farklı sesler çıkartmaktadır. Bardağa demir ve tahta çubuk ile vurulduğu zaman bardaktan çıkacak olan sesler farklı olur.
• Camdan yapılan farklı büyüklükteki bardağa aynı kalem ile vurulduğu zaman farklı sesler çıkartır. Cisimlerin şekiller çıkmış olan sesin farklı olmasını sağlamaktadır.
• Keman müzik aletinden çıkarken farklı sesler çıkarabilmektedir. Keman tellerinin cinsi, kalınlığı ve gerginliğinin farklı seslerin çıkmasını sağlamaktadır.
• Arkadaşlarınızın çıkarmış oldukları seslerde farklı olmaktadır. Arkadaşlarımızı sesinden ayırabilmekteyiz.
• Aynı notalar çalabilen keman ve piyano çeşitler sesler çıkarmaktadır. Müzik aletinin yapısı ve büyüklükleri farklı olmaktadır.
• Burnumuzu tutup konuştuğumuz zaman çıkartmış olduğumuz ses farklı olur.

Aynı Sesin Farklı Ortamlarda Farklı Duyulması

• Aynı ses farklı ortamlarda duyulduğu zaman farklı olur. Ses kaynağının yer aldığı ortamın farklı olması çıkan sesin de farklı olmasını sağlamaktadır.
• Kalemi sıraya vurduğumuz zaman havadan gelen ses dalgalarıyla sıraya kulağımızı dayadığımız zaman duyduğumuz sesler farklı olur.
• Taş parçasını havada vurduğumuz zaman farklı ses gelirken su içerisine vurduğumuz da daha farklı sesler çıkabilmektedir.
• Tren yoluna kulağımızı dayadığımız zaman çıkacak olan sesler havadan gelen ses ile daha farklı olur.

7 Yaş Masalları – Ders Verici Hikayeler – Dede Korkut Hikayeleri